Afet bölgesindeki yurttaşların hakları

Tüm yurdu esir alan ve silsile halinde artan bir yangın felaketiyle karşı karşıya olduğumuz şu günlerde, afet bölgesinde yaşayan yurttaşlarımızın afetten kaynaklanan hakları konusunda onları doğru bilgilendirmek ve destek olmak adına Yurtsever Hukukçular olarak "Afet Bölgesindeki Yurttaşların Hakları" adlı bir broşür serisi hazırlamaya karar vermiş bulunuyoruz. Sadece doğal afetle değil, büyük bir kayıtsızlıkla da başbaşa bırakılan yurttaşlarımızın yaşadıkları ve yaşayabilecekleri problemlere yönelik hukuki haklarını ve düzenlemeleri temel sorular ve cevaplar şeklinde aktaracağımız bu broşür çalışması bir seri olarak devam edecek ve doğrudan halktan gelecek soru/konu başlıkları ile çeşitlendirilerek devam edecektir. Bizlere aşağıda yer alan e-posta ve sosyal medya hesaplarımız üzerinden ulaşabilirsiniz. Deprem (Yer Sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman ve benzeri afetlerde; yapıları ve kamu tesisleri genel hayata etkili olacak derecede zarar gören veya görmesi muhtemel olan yerlerde alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlar hakkında 7269 Sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Ancak haklarımızın Anayasa ile de teminat altına alındığı unutulmamalıdır. Broşürün elinize ulaştığı an itibariyle ülkemizde devam eden yangınlar ve diğer doğal afetler nedeniyle Afet bölgesi ilan edilen yerler şu şekildedir: Antalya; Manavgat, Akseki, Alanya, Gündoğmuş ve Gazipaşa ilçelerinde yangından etkilenen tüm mahalleler Mersin; Aydıncık ve Silifke ilçelerinde yangından etkilenen tüm mahalleler Osmaniye Merkez ve Kadirli ilçelerinde yangından etkilenen tüm mahalleler Muğla, Marmaris, Bodrum, Milas, Köyceğiz ve Seydikemer ilçelerinde yangından etkilenen tüm mahalleler Adana; Aladağ, İmamoğlu, Karaisalı ve Kozan ilçelerinde yangından etkilenen tüm mahalleler. Devam eden yangınlar ve doğal afetler sonucunda afet bölgesi ilan edilen yer sayısının çoğalma ihtimali bulunmaktadır. Afet bölgelerinde tüm maddi kayıpların devlet tarafından ödenmesi esastır. Ancak bu hakların kullanılmasına süre ve başvuru şartı sınırlandırılması getirilmiştir. Hak sahibi mağdur yurttaşlarımızın hak kaybı yaşamamaları amacıyla, aşağıda belirtilen konulara dikkat etmeleri gerekmektedir. Kanuna göre yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarla imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan ailelere hak sahibi olmak şartıyla konut yaptırılması veya kredi verilmesi esastır. Binaların yıktırılması ya da boşaltılması gereken hallerde bu durum mal sahibine bildirilmelidir. Unutulmaması gereken konu mal sahibinin bu karara itiraz etme hakkı bulunduğudur. Ancak itiraz hakkı 3 gün gibi kısa bir süreyle sınırlandırıldığından hak sahiplerinin konuyu dikkatle takip etmeleri, kendileri takip edebilecek durumda değillerse bu konuda yardım almaları gerekir. Afet sonrasında hasar tespit çalışmaları Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yürütülmektedir. 7269 sayılı kanun kapsamında, hasar tespit raporu Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca kurulan mühendis ve mimarlardan oluşan heyetlerce düzenlenir. DASK kapsamında hasar tespit çalışmalarının ayrıca yürütüldüğü unutulmamalıdır. 
Yangın ve doğal afet neticesinde konutu veya iş yeri ağır hasarlı olan kişilerin hakları nelerdir? 
Afet sonrasında konutu, iş yeri ve/veya ahırı ağır hasarlı olan kişiler, her bir yapısı için ayrı ayrı başvuruda bulunabilir. İşyeri ve/veya ahırı ağır hasarlı olan kişiler dilerse AFAD tarafından yapılacak yeni iş yeri veya ahır desteğinden faydalanabilir.
 Yangında evim zarar gördü. Hangi kurum ve kuruluşlar, hangi işlemleri yapacak? 
Afet bölgelerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca ve il Müdürlüklerince, mühendis ve mimarlardan oluşan teknik heyetler oluşturulur. Heyetler, yangında zarar gören kamu tesislerini ve diğer yapıları ile araziyi inceleyerek hasar tespit raporları düzenler. Hasar tespit raporları sonucunda yapıların afet nedeniyle maruz kaldığı hasar dunumu belirlenir. 
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından "ağır hasarlı" tespiti vapılan konutlar hakkında hali hazırda Doğal Afet Sigortalar Kurumu (DASK) Sigortası da mevcut olan kişilerin hukuki durumu nedir? 
Kişiler DASK Sigortası olması halinde hem DASK'tan para alabilirler, hem de hak sahipliği koşullarının sağlanması halinde AFAD tarafından yeni konut yapılması mümkün olabilir. 
Hasar tespit raporlarına nereden ulaşılabilir? 
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ekiplerince düzenlenen hasar tespit raporlarını, muhtarlıklar ve kaymakamlıklar ilan etmektedir. Bunun yanında, www.hasartespit.csb.gov.tr uzantılı internet adresinden de hasar tespit sonucuna ulaşmak mümkündür. 
Hasar tespiti raporuna itiraz edebilir miyim? Hasar tespit raporlarına karşı hangi yasal haklara sahibim? 
Hasar tespit raporlarının ilân edilme tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz edilmesi mümkündür. İtiraz halinde, görevlendirilecek farklı bir teknik heyetçe nihai olan değerlendirme itiraz hasar tespiti yapılacaktır. Bu ikinci rapor kesin olup; hasar tespit raporları ancak asıl işlemlerle birlikte dava konusu edilebilmektedir. 
Hasar gören fakat tadilatı mümkün olan binaların gerekli bakım ve onarım işlemleri yapılmazsa ne olur? 
Bir yıl içinde güçlendirme işlemlerinin ve tadilatının sağlanması gerekmektedir. Bu işlemler yapılmadığı takdirde bina için yıkım Bunun yanında yapının hasar tespit durumuna dair itiraz hakkı bulunmaktadır. İtirazın olumsuz sonuçlandığı durumda ise dava yoluna gidilmesi Hasar görmüş, fakat onarımı mümkün olan binalar kararı alınacaktır. mümkündür. 
Evime dair hasar tespit işlemleri yapılmadı, ya da vapılan işlemler neticesinde hasarsız olduğu tespit edildi. Ne yapmalıyım? 
Evin kesin bir şekilde hasarsız olduğuna dönük tespitin bulunması ya da hasar tespitinin hiç yapılmaması durumunda, dava yoluna gitmeden önce ilân tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili idare konumundaki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na başvurmanız gerekmektedir. 
Evimin yıkılmasına dönük bir karar alınması mümkün mü? 
Bu karara karsı itiraz hakkım var mı? Yapılan incelemeler ve hasar tespiti neticesinde, binanın yıktırılmasi ve boşaltılması gerektiği düşünülüyorsa en çok 3 günlük süre verilerek tehlikenin giderilmesi gerektiği bina sahibine bildirilir. Binanın sahibi bulunamadığı takdirde kaymakamlıklar, muhtarlıklar ve mahalli yollarla durum ilan edilir, Mal sahibinin yetkili idare kurullarına 3 gün içinde itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Bu itiraz da 3 gün içinde karara bağlanır. Yıkılması onaylanan binaları mal sahibi yıkmadığı takdirde bu binalara el konularak yıkma parası yıkıntıdan elde edilecek malzeme bedelinden ödenmek üzere, mahallin en büyük mülkiye amirinin emri ile yıktırılır. 
Zorunlu Deprem Sigortamız var, nereye ne kadar sürede başvurulmalıdır? 
Sigortalı olarak, rizikonun gerçekleştiğini öğrendiğiniz tarihten itibaren en geç onbeş işgünü içinde DASK'a veya Kurum nam ve hesabına sözleşmeyi yapan sigorta şirketine bildirimde bulunulması gerekir. 
AFAD tarafindan vapılacak konutlar nedenivle kişilerden ödeme yapmaları beklenmekte midir? 
Geçmiş afetlerde görülmüştür ki ağır hasarlı konutu nedeniyle yeniden yapılacak afet konutlarında kişiler borçlandırılmış, orta hasarlı binalarda da benzer şekilde güçlendirme kredisi yoluyla borçlanma gerçekleştirilmiştir.